ฤดูกาล
ประเทศญี่ปุ่นมี 4 ฤดู คือ ฤดูใบไม้ผลิ ฤดูร้อน ฤดูใบไม้ร่วง และฤดูหนาว แต่ละฤดูกาล สามารถแบ่งได้คร่าวๆ เป็นฤดูกาลละ 3 เดือน ดังต่อไปนี้
① ฤดูใบไม้ผลิ มีนาคม - พฤษภาคม
② ฤดูร้อน มิถุนายน - สิงหาคม
(ในช่วงเดือนมิถุนายนของทุกปี ที่ญี่ปุ่นจะเป็นช่วงหน้าฝน ฝนจะตกแทบทุกวัน อากาศจะชื้นมาก เมื่อหมดหน้าฝนไปแล้ว ก็จะเริ่มเข้าสู่ฤดูร้อน )
③ ฤดูใบไม้ร่วง กันยายน - พฤศจิกายน
④ ฤดูหนาว ธันวาคม - กุมภาพันธ์
วันนี้เรามาให้ความรู้เกี่ยวกับฤดูกาลทั้ง 4 ของประเทศญี่ปุ่น บางคนอาจจะเคยเห็น ตุ๊กตาฮินะ ธงปลาคาร์พ ต้นไผ่ประดับด้วยกระดาษขอพรในเทศกาลทานาบาตะ แต่ก็คงจะไม่ทราบว่าเป็นของเทศกาลอะไร เป็นช่วงฤดูอะไรของประเทศญี่ปุ่น แต่ถ้าขึ้นชื่อว่าเป็นคนญี่ปุ่นแล้วก็สามารถตอบได้ว่า เทศกาลฮินามัตสึ คือวันที่ 3 มีนาคม วันเด็กคือวันที่ 5 พฤษภาคม วันทานาบาตะคือวันที่ 7 เดือนกรกฎาคม
ในแต่ละฤดูกาลจะมีเทศกาลแตกต่างกันไป ซึ่งการที่ประเทศญี่ปุ่นจะมี 4 ฤดู ทำให้คนญี่ปุ่นมักมีนิสัยวางแผน เช่นว่า ภายในช่วงฤดูนี้จะต้องพยายามให้ได้ตามเป้าหมายที่วางไว้ และสามารถพยายามเพื่ออนาคตวันข้างหน้า
24 ฤดู 72 สภาพอากาศ” nijuyonsetsuki nanajunisoro ”
ปฏิทินโบราณ สำหรับการสังเกตการเปลี่ยนแปลงของฤดูกาล
ชาวญี่ปุ่นชอบการเดินเล่นเป็นชีวิตจิตใจ มักจะชวนคู่รักหรือเพื่อนฝูงไปเดินเล่น ชมความงามตามธรรมชาติ ของดอกไม้ในแต่ละฤดูกาล เมื่อถึงฤดูใบไม้ผลิคนญี่ปุ่นเรียกได้ว่าแทบจะทุกคนจะต้องไปชมดอกซากุระ ( ภาษาญี่ปุ่นเรียกการชมดอกซากุระว่า “โอฮานามิ ” ) จะเห็นได้ว่าคนญี่ปุ่นนั้นเป็นชาติที่นิยมการดื่มด่ำไปกับการเปลี่ยนแปลงของฤดูกาล ซึ่งการที่มีปฏิทินโบราณ สำหรับการเปลี่ยนแปลงของฤดูกาล ที่เรียกว่า ” nijuyonsetsuki nanajunisoro ” ก็สามารถยืนยันเรื่องนี้ได้เป็นอย่างดี ถ้าพูดถึง (risshun ) (geshi ) (shuubun) ( touji ) ” อาจจะเข้าใจได้ยากสักนิด แต่ถ้าพูดถึง ”shunbunnohi” วันในฤดูใบไม้ผลิที่กลางวันและกลางคืนยาวเท่ากัน คิดว่าทุกท่านน่าจะพอเคยได้ยินมาบ้าง
กิจกรรมและเทศกาลในหนึ่งปี
เทศกาลต่างๆตลอดทั้งปี มีลักษณะเฉพาะฤดูกาลนั้น
การที่มี 4 ฤดู ไม่ใช่แค่ปรากฏการณ์ของฤดูกาล แต่ยังมีความสัมพันธ์เชื่อมโยงไปถึงเทศกาลต่างๆที่มี ตลอดปีด้วย เมื่อเราเข้ามาเป็นสะใภ้ของครอบครัวชาวญี่ปุ่นแล้ว เราก็อาจจะต้องเข้าร่วมกิจกรรมหรือเทศกาลต่างๆ ร่วมกับครอบครัวหรือเครือญาติๆของสามีด้วย
ที่เมืองไทยก็มีเทศกาลที่มีชื่อเสียงเช่น งานลอยกระทง หรือประเพณีสงกรานต์ แต่ในกรณีของประเทศญี่ปุ่น เทศกาลต่างๆ ล้วนมีเอกลักษณ์เฉพาะตามแต่ฤดูกาลทั้งนั้น
การจะทำความเข้าใจกับเทศกาลทั้งหมดในญี่ปุ่นคงยากจนเกินไป เพราะฉะนั้นในช่วงแรกขอให้สมาชิกเข้าใจเรื่องนี้คร่าวๆ โดยจะกล่าวถึงเทศกาลสำคัญๆ ดังนี้
ความรู้เกี่ยวกับเทศกาลต่างๆในตลอดหนึ่งปี
ฤดูหนาว
ฮัตสึโมเดะ ( การไหว้พระปีใหม่ )
คาดะมัตสึ ( กิ่งสนประดับประตูบ้านในวันเทศกาลปีใหม่ )
คางามิโมจิ (ดมจิสำหรับไหว้ในเทศกาลปีใหม่ )
โอเซจิเรียวริ ( อาหารพิเศษที่ทานในช่วงปีใหม่ )
โอะโซนิ ( อาหารประเภทต้มใส่โมจิ นิยมทานช่วงปีใหม่ )
โอโทชิดามะ ( แต๊ะเอีย )
ชิเมคาซาริ ( เชือกประดับประตูบ้านเทศกาลปีใหม่ )
ชิชิไม ( การเชิดสิงโต )
ฮาเนะสึคิ ( การละเล่นตีลูกขนไก่ )
โคมะมาวาชิ ( การละเล่นลูกข่าง )
ทาโกะอาเงะ ( การละเล่นชักว่าว)
คารุตะ ( การละเล่นจับคู๋การ์ดกลอน )
เน็งกะโจ ( ไปรษณีย์บัตรอวยพรปีใหม่ )
โมจิสึคิ ( การตำแป้งข้าวเหนียวในวันปีใหม่
โคทัตสึ ( ตะทำความร้อน )
เซ็ตสึบุน ( เทศกาลปาถั่ว )
ฤดูใบไม้ผลิ
ฮินะมัตสึริ (เทศกาลวันเด็กผู้หญิง)
โอะฮานามิ (การชมดอกซากุระ)
โค่ยโนโบริ – คาบุดตะ (ธงปลาคาร์พและชุดเหล็กที่สวมกับชุดเกราะ ซึ่งเป็นของประดับใเทศกาลวันเด็ก)
ฤดูร้อน
ทานาบาตะ ( วันที่ 7 กรกฎาคม ของทุกปีมีการประดับต้นไผ่ด้วยกระดาษขอพร
โอบ้ง ( วันที่วิญญาณบรรพบุรุษจะกลับมาเยี่ยมบ้าน )
นัตสึมัตสึริ (เทศกาลฤดูร้อน )
บงโอริ (การเต้นรำในเทศกาลโอบ้ง )
ฤดูใบไม้ร่วง
การเปลี่ยนเสื้อผ้าเข้ากับฤดูกาล
คนญี่ปุ่นเปลี่ยนเสื้อผ้าเครื่องแต่งกายให้เข้ากับฤดูกาล
ประเทสญี่ปุ่นมีหลายฤดูกาล จึงต้องมีการเปลี่ยนเสื้อผ้าการแต่งกายให้เข้ากับฤดูกาลภาษาญี่ปุ่นเรียกว่า “ koromogae ” ถ้าเริ่มใช้ชีวิตในญี่ปุ่นแล้ว ก็คงสวมเสื้อหน้าร้อน สวมรองเท้าแตะ ทั้งปีเหมือนตอนที่อยู่เมืองไทยไม่ได้ ถึงที่เมืองไทยจะไม่มีธรรมเนียมเรื่องการใส่ถุงเท้า หรือกางเกงผ้าเพื่อความอบอุ่น รับรองว่าถ้ามาญี่ปุ่นแล้ว เมื่อถึงฤดูหนาวจะต้องได้ใส่แน่ นอกจากนี้ยังอาจต้องพันผ้าพันคอ และสวมถุงมือด้วย ถ้าหากว่ายังไม่เคยชินกับสภาพอากาศหนาว อาจใช้แผ่นทำความร้อนแบบพกพา เวลานอนก็สามารถใช้ถุงน้ำร้อน หรือผ้าห่มไฟฟ้าได้
คนไทยเราคงจะนึกภาพไม่ออกว่าฤดูหนาวของประเทศญี่ปุ่นนั้นจะหนาวสักแค่ไหน เพราะฉะนั้นการเตรียมตัวเตรียมใจให้พร้อม จึงเป็นสำคัญ
ประเทศญี่ปุ่นมีสภาพอากาศแตกต่างกันตามเขตภูมิภาค เพราะประเทศญี่ปุ่นเป็นเกาะแนวตั้งที่ทอดแนวยาวลงมา เกาะฮอกไกโด ที่อยู่เหนือสุด และเกาะคิวชูที่อยู่ใต้สุด จึงมีสภาพที่แตกต่างกันมาก เหมือนไม่ใช่ประเทศเดียวกันคนไทยคงจะมีน้อยนักที่เคยเห็นหิมะ บางคนพอพูดถึงหิมะที่สวยงาม แต่สำหรับชาวญี่ปุ่นที่อาศัยอยู่ในแถบภาคเหนือ หิมะที่กองทับถมกันสูงหลายเมตร ก็เป็นอันตรายเช่นกัน แต่ทั้งนี้ก็ไม่ได้หมายความว่าพอเข้าฤดูหนาว เกาะญี่ปุ่นทั้งเกาะจะต้องจมอยู่ใต้กองหิมะ เพราะฉะนั้นก็ขอให้สบายใจได้ โดยจะอธิบายเกี่ยวกับภูมิภาคต่างๆของญี่ปุ่นในหัวข้อถัดไป
ภูมิภาคกับสภาพอากาศ
ประเทศญี่ปุ่นทั้ง 6 ภูมิภาค มีอุณภูมิแตกต่างกัน
ประเทศญี่ปุ่นตั้งอยู่ทางตะวันออกของมหาทวีปยูเรเซีย ประกอบด้วยเกาะใหญ่ 4 เกาะ ได้แก่ เกาะฮอนชู เกาะฮออกไกโด เกาะชิโดกุ และเกาะคิวชู และยังมีเกาะขนาดเล็กอื่นๆอีกเป็นจำนวนมาก
ประเทศญี่ปุ่นตั้งอยู่ตรงบริเวณกึ่งกลางของซีกโลกด้านบน มีทั้งหมด 4 ฤดูกาล อยู่ในเขตพื้นที่อุณหภูมิอบอุ่น เนื่องจากประเทศญี่ปุ่นทอดแนวยาวเป็นแนวตั้ง ในภาคเหนือจึงมีสภาพอากาศแบบเขตหนาว ส่วนเกาะทางใต้ จึงมีสภาพอากาศเขตร้อน ด้วยอิทธิพลของกระแสลมตามฤดูกาล ทำให้ในนฤดูร้อนมีฝนตกมากในฝั่งแปซิฟิก และในเขตฤดูหนาวมีฝนตกมากในฝั่งทะเลญี่ปุ่น ในช่วงต้นฤดูร้อน จะมีฝนตกมากในหลายพื้นที่ ยกเว้น ในเกาะฮอกไกโด ซึ่งจะเรียกช่วงนี้ว่า “ สึยุ ” (ฤดูฝน ) ในช่วงปลายหน้าร้อนจนถึงช่วงฤดูใบไม้ร่วง ในพื้นที่ใกล้เคียงเส้นศูนย์สูตรจะเกิดกลุ่มความกดอากาศต่ำแบบเขตร้อน เมื่อคลื่นตัวเข้าใกล้ประเทศญี่ปุ่น ก็จะมีสภาพเป็นพายุใต้ฝุ่น ทำให้เกิดฝนตกหนัก และบางทีก็ทำให้เกิดภัยธรรมชาติได้
สภาพภูมิอากาศของญี่ปุ่น สามารถแบ่งได้คร่าวๆเป็น 6 ชนิด
① ภูมิอากาศเขตฮอกไกโด ไม่มีฤดูฝน ปริมาณฝนตกน้อย เมื่อเข้าฤดูหนาวจะมีอุณหภูมิเฉลี่ยติดลบประมาณ 4 เดือน
② ภูมิอากาศฝั่งทะเลแปซิฟิก ในฤดูร้อนจะมีปริมาณฝนตกน้อยมาก เนื่องจากอิทธิพลของกระแสลมจากทิศตะวันออกเฉียงใต้ในหน้าร้อน
③ ภูมิอากาศฝั่งทะเลญี่ปุ่น ในฤดูหนาวจะมีปริมาณฝนตกมาก เนื่องจากอิทธิพลของกระแสลมจากทิศตะวันตกเฉียงเหนือในหน้าหนาว
④ ภูมิอากาศเขตจูโอโคจิ มีปริมาณน้ำฝนน้อยมาก เนื่องจากล้อมรอบไปด้วยภูเขา
⑤ ภูมิอากาศเขตทะเลเซโตไน มีปริมาณน้ำฝนน้อยมาก เนื่องจากกระแสลมตามฤดูกาลจะถูกปิดกั้น โดยแนวเขาในเขตชิโกกุในฤดูร้อน และโดยแนวภูเขาในเขตจูโงคุในฤดูหนาว
⑥ ภูมิอากาศของหมู่เกาะทางตะวันตกเฉียงใต้ ในเขตโอกินาว่า อุณหภูมิเฉลี่ยในหนึ่งเดือนโดยเฉลี่ยสูงเกิน 22 องศา
ท่านคงกำลังสงสัยว่าตัวท่านจะได้ไปอาศัยในเขตอากาศลักษณะไหน ลองดูตามด้านล่างนี้ แล้วจะเข้าใจมากขึ้นค่ะ
① ภูมิภาคเขตฮอกไกโด จังหวัดฮอกไกโด, ซับโปโร
② ภูมิภาคฝั่งทะเลแปซิฟิก กรุงโตเกียว , จังหวัดกายามะ
③ ภูมิภาคฝั่งทะเลญี่ปุ่น จังหวัดนิอิงาตะ, คานาวาวะ,โทตโทริ
④ ภูมิภคเขตจูดอโคจิ จังหวัดนางาดนะ, มัตสึโมโตะ
⑤ ภูมิภาคเขตทะเลเซโตไน จังหวัดโอคายามะ, คางาวะ, ทาคามัตสึ,โออิตะ
⑥ ภูมิภาคของหมู่เกาะทางตะวันตกเฉียงใต้ จังหวัดโอกินาวะ, นาฮา
